18 Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΙΣΠΑΝΙΩΝ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΙΣΠΑΝΙΩΝ
του ΚΩΣΤΑ ΚΑΤΣΟΥΔΑ
Τον Φεβρουάριο του 1936 η πόλωση που ταλάνιζε την Ισπανία αντικατοπτρίστηκε στους δύο μεγάλους πολιτικούς συνασπισμούς που αναμετρήθηκαν στις εκλογές. Θα έλεγε κανείς ότι το περίφημο στερεότυπο των «δύο Ισπανιών», η εμφάνιση του οποίου αναγόταν στα χρόνια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1808-1813), είχε πάρει πολιτικό περιεχόμενο. Οι δύο μεγάλες πολιτικές κουλτούρες της χώρας, από τη μία ο ρεπουμπλικανισμός και συγγενικά του ρεύματα όπως ο μαρξισμός, από την άλλη ο καθολικισμός, είχαν βρεθεί αντιμέτωπες στις κρισιμότερες εκλογές της ισπανικής Ιστορίας. Η οριακή επικράτηση του Λαϊκού Μετώπου, συμμαχίας φιλελεύθερων Αριστερών, σοσιαλιστών και κομμουνιστών, επί της ενοποιημένης Δεξιάς δεν επέφερε την πολυπόθητη ομαλότητα. Κατά το επόμενο πεντάμηνο τα περιστατικά βίας πολλαπλασιάστηκαν, οι κοινωνικές διαιρέσεις βάθυναν, οι εξτρεμιστικές δυνάμεις ενισχύθηκαν και οι διαλλακτικές φωνές σίγησαν. Οι «δύο Ισπανίες» είχαν λάβει θέση μάχης. Χρειαζόταν μία σπίθα για να ανάψει η πυρκαγιά.
ΜΕΣΑ στο κλίμα αναταραχής, κύκλος ανώτερων στρατιωτικών εξύφανε μια συνωμοσία για την ανατροπή της Β΄ Δημοκρατίας. Σχεδίαζαν ένα κλασικό στρατιωτικό πραξικόπημα, χωρίς την εμπλοκή πολιτικών φορέων ή ξένων δυνάμεων, με σκοπό να εγκαθιδρύσουν μια παρενθετική δικτατορία υπό τον εξόριστο στρατηγό Χοσέ Σανχούρχο (1872-1936), βετεράνο πραξικοπηματία ο οποίος, αφού εξουδετέρωνε τους αντιφρονούντες, θα παλινόρθωνε τη βασιλεία. Δευτερεύον πρόσωπο μεταξύ των συνωμοτών ήταν ο νεαρός στρατηγός Φρανθίσκο Φράνκο (1892 -1975), γνωστός για τις υπερσυντηρητικές του πεποιθήσεις και τις περγαμηνές του στους αποικιακούς πολέμους και τις κατασταλτικές επιχειρήσεις εις βάρος του «εσωτερικού εχθρού». Μια αλληλουχία πολιτικών δολοφονιών τον Ιούλιο του 1936 ανάγκασε τους επίορκους αξιωματικούς να κινηθούν ταχύτερα από ό,τι είχαν προγραμματίσει. Τοπραξικόπημα
Πράγματι, στις 17 Ιουλίου εξεγέρθηκαν με επιτυχία τα αποικιακά στρατεύματα στο Μαρόκο. Το επόμενο διήμερο η στάση γενικεύθηκε στην Ιβηρική. Οι στρατιωτικοί προοικονομούσαν μια εύκολη νίκη, όμως το σχέδιο δεν ευοδώθηκε. Κάποιες τοπικές φρουρές κινήθηκαν διστακτικά, ενώ αλλού επικράτησαν οι πιστές στη Β’ Δημοκρατία στρατιωτικές δυνάμεις. Σε ορισμένους στρατώνες και στους περισσότερους ναυστάθμους οι κληρωτοί εξουδετέρωσαν τους αξιωματικούς τους και συγκρότησαν επαναστατικές διοικήσεις. Αλλά εκείνο που έγειρε την πλάστιγγα υπέρ της δημοκρατικής κυβέρνησης στις μεγάλες πόλεις, όπως στην περίπτωση της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, ήταν η ετοιμότητα των τοπικών αρχών και των συνδικάτων να οπλίσουν τις λαϊκές μάζες. Όπου δεν προνόησαν να το πράξουν υπερίσχυσαν οι αντίπαλοί τους.
[ Περισσότερα στο τεύχος... ]
